Tijd en ruimte, twee kernbegrippen in de evolutietheorie. Maar ook twee begrippen die vruchtbaar zijn voor de christelijke gemeenschap om met die theorie om te gaan. De opiniepeiling van De Nieuwe Koers toont dat goed aan.
Wie de cijfers van de enquête van De Nieuwe Koers op zich in laat werken, moet vooral concluderen dat er flink verschil van mening is. 50% van de respondenten kan de evolutietheorie wel rijmen met een bijbelgetrouw geloof, 40% niet. Bijna de helft kan niet accepteren dat mensen gemeenschappelijke voorouders hebben met apen, een kleine 40% niet.
Spanning
Er is niet alleen sprake van een verschil van mening, maar ook echt van spanning. Het gaat ergens over vinden de respondenten. Dat blijkt niet alleen uit het feit dat zoveel mensen (lees: mannen) de enquête hebben ingevuld. 1 op de 5 geeft aan dat voor hen persoonlijk twijfel aan de letterlijke betekenis van Genesis ook betekent twijfel aan de opstanding van Christus. Verder vindt bijna iedereen, nou ja 80%, dat predikanten en theologen zich niet zomaar moeten verdiepen in schepping en evolutie, maar dat ze dat grondig moeten doen.
Natuurlijk, zo’n opiniepeiling heeft veel gebreken. Want wie hebben het nu precies ingevuld, wat zegt het over ‘bijbelgelovige’ christenen in het algemeen? De vragen zelf zijn soms voor meerdere uitleg vatbaar en een vergelijking met onderzoek uit het verleden is nauwelijks te maken. Conclusies zijn alleen op hoofdlijnen te trekken en dan met de nodige voorzichtigheid. Die hoofdlijnen zeggen echter wel wat.
Ruimte
Wat opvalt, is dat er niet alleen verschil van mening is, men het belangrijk vindt, maar dat er ook speel- of gespreksruimte is. Bij bijna elke vraag is er zo’n 10% die aangeeft ‘geen mening’ of ‘ik weet niet’. Alleen dat geeft al wat ruimte. Daarbij komt dat er over en weer wel wat veroordeling is, maar in beperkte mate. Ruim 40% gaf dus aan dat geloof en evolutie niet samen kunnen gaan, 33% geeft aan dat mensen die dat wel vinden zich op een hellend vlak bevinden. Dat is al een stuk minder. Slechts 5% stelt dat ze mensen die evolutie accepteren geen ‘christen’ kunnen noemen. Bij degenen die de evolutietheorie wel kunnen rijmen met het christelijk geloof, stelt niet lang niet iedereen dat zij die dat niet kunnen de wetenschap minachten. En mensen kunnen dan wel veel moeite hebben met gemeenschappelijke afstemming, over het feit of mensen al 6.000 of 45.000 jaar over deze aarde wandelen, maakt men zich niet zo druk. Slechts één derde van de mensen kan dat wat schelen.
Binnen ForumC vinden we dit soort speelruimte hoopgevend. Het mag duidelijk zijn dat er bij discussies over de oorsprong en Genesis, mens en kwaad, veel op het spel staat. Tegelijkertijd helpt het niet als we ons ingraven in schuttersputjes en elkaar met bijbelteksten en wetenschappelijke argumenten bekogelen. De Nederlandse christenheid lijkt die fase gelukkig deels voorbij te zijn. Er zijn volwassen ontmoetingen tussen mensen uit diverse geledingen. Als ForumC hebben we in de afgelopen jaren twee keer een besloten driedaagse gehad met theologen en natuurwetenschappers over vragen rond evolutie en de Bijbel. Dat leidt niet per se tot eensgezindheid op alle punten, maar soms wel tot meer begrip. Letterlijk tijd en ruimte nemen is daarbij van groot belang. Een twitterbericht van 140 tekens is wellicht wat krap voor een gesprek over een aarde van 6000 of 4,5 miljard jaar.
Tijd
Op een voorgangerscongres van ForumC onder de titel ‘Vertel, verhelder en verwonder’ pleitte prof. Benno van den Toren om elkaar tijd te geven. Hij hield het voorbeeld voor van Galilei en de discussie over de vraag of de zon om de aarde draaide of andersom. Die discussie duurde decennia en liet ook zien dat kerkelijke uitspraken niet het einde van een discussie betekenen. Zo’n vergelijking is altijd riskant, omdat het dan kan lijken dat de Bijbel moet wijken voor wetenschappelijke inzichten. Het punt dat Van den Toren terecht wilde maken is dat we elkaar maar de tijd moeten geven. We hebben niet alle informatie, het duurt even voordat we beseffen of een bepaald inzicht nu wel of geen impact heeft op hoe we naar Gods woord kijken. Soms moeten we wennen aan een idee, soms blijkt dat er niet aan kunnen of mogen wennen.
Tijd en ruimte, dat is wat we nodig hebben: laten we die nemen en gebruiken. Dat betekent dus ook: minimaal enige openheid bewaren voor het standpunt van een ander.
Cors Visser 